I. 23/06/2020 tarihli ve 2020/481 sayılı Karar’ın Özeti
Kişisel Verileri Koruma Kurulu (“Kurul”), 17 Temmuz 2020 tarihinde “23/06/2020 tarihli ve 2020/481 sayılı Kararı” (“Karar”) yayınlamıştır. Karar’da arama motorlarının verilerin yayılmasında belirleyici role sahip olmaları dolayısıyla, unutulma hakkına ilişkin olarak “indeksten çıkarılma talepleri” hususunun usul ve esasları genel çerçevede belirlenmiştir.
- İlgili kişilerin arama motorlarında ad ve soyadları ile yapılan aramalarda kendileriyle bağlantılı sonuçlara ulaşılmamasını isteme hakkı “indeksten çıkarılma talebi” olarak nitelendirilmiştir. (Avrupa Veri Koruma Tüzüğü kapsamında arama motorlarında Unutulma Hakkı kriterlerine ilişkin 5/2019 numaralı Rehber’de (bölüm 1/versiyon 2.0) “listeden çıkarılma talebi” olarak nitelendirilmektedir.)
- Arama motorları, topladıkları verilerin işlenmesinin amaç ve vasıtalarını belirledikleri için “veri sorumlusu”; arama motorlarının verilere ilişkin indeksleme faaliyetleri ise; “veri işleme” olarak kabul edilmiştir.
- İlgili kişilerin indeksten çıkarılma taleplerinde takip edilecek yöntemin 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nda (“Kanun”) düzenlenmiş yöntem olması gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca, bu yola başvurulurken, kişilik hakları bakımından doğrudan yargı yoluna başvurmanın da mümkün olduğu vurgulanmıştır.
- Son olarak, Karar ile birlikte, Kurul “Kişilerin Ad ve Soyadı ile Arama Motorları Üzerinden Yapılan Aramalarda Çıkan Sonuçların İndeksten Çıkarılmasına İlişkin Değerlendirmede Dikkate Alınacak Kriterler” (“Kriterler Belgesi”) adlı belgeyi yayınlamıştır. Bu belgede belirtilen kriterler de Karar’daki gibi genel nitelikte düzenlenmişlerdir.
Karar uyarınca, Türkiye’de sıklıkla kullanılan arama motorlarına Kurum tarafından gerekli bilgilendirmeler yapılmıştır. Bunun üzerine, ilgili arama motorları da ilgili kişilerin unutulma hakkı kapsamındaki taleplerini elektronik ortamda iletebilmeleri için çeşitli adımlar atmışlardır.
II. Unutulma Hakkı Rehberi
Kişisel Verileri Koruma Kurumu (“Kurum”) Kurul’un yukarıda özetlenen Karar’ı ve Kriterler Belgesi kapsamında belirtilen hususlara açıklık getirmek amacıyla “Unutulma Hakkı (Unutulma Hakkının Arama Motorları Özelinde Değerlendirilmesi) Rehberi”ni (“Rehber”) 2021 yılı Ekim ayında yayınlamıştır.
A. Rehber’de öncelikle Karar’da belirtilen aşağıdaki hususlara açıklık getirilmiştir.
- Unutulma hakkı yalnızca kişisel verileri işlenen ilgili kişiler tarafından kullanılabilecektir. Üçüncü kişiler tarafından kullanılması mümkün değildir.
- Unutulma hakkı mutlak bir hak değil, istisnai bir haktır. Dolayısıyla, her somut olaya özgü olacak şekilde değerlendirilme yapılmalıdır.
- Unutulma hakkı çerçevesinde internette yer alan verilere erişim tamamen engellenmemektedir. Yalnızca, arama motorlarına ilişkin olarak indeksten çıkarma söz konusu olmaktadır. Başka kelimelerle arama yapıldığında veya doğrudan kaynak internet sitesinden erişim mümkün olmaktadır. Dolayısıyla, kaynak internet sitesinden kaldırılmasını talep etmek ile indeksten çıkarılmasını talep etmek farklı kavramlardır.
- Unutulma hakkına ilişkin indeksten silme işlemi ise; arama motorlarının yükümlülüğüdür. İlgili kişilerin öncelikle kaynak internet sitesinden talepte bulunması gibi bir zorunluluk veya yükümlülük mevcut değildir. Arama motorları da ilgili kişiye karşı bunu ileri süremez.
B. Rehber’de Kriterler Belgesi’nde yer alan hususlar ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır.
Bu kriterler sınırlı olarak sayılmamıştır. Ancak, Kurul tarafından değerlendirme yapılırken öncelikli olarak dikkate alınacaklardır. Ayrıca, veri sorumlusunca (arama motorlarınca) da kendilerine yapılan başvurularda öncelikli olarak bu kriterler esas alınmalıdır. Kriterler aşağıda kısaca açıklanacak şekilde belirtilmiştir;
- İlgili Kişinin Kamusal Yaşamda Önemli Bir Rol Oynaması
İlgili kişinin temel hak ve özgürlükleri ile toplumun üstün menfaati arasında bir denge kurulması gerektiği vurgulanmıştır. Dolayısıyla, kamusal yaşamda önemli rolü olan ilgili kişilerin profesyonel hayatları bakımdan bu kapsamda yapacakları başvuruların kabul olasılığı daha düşük görülmüştür. Ancak, özel hayatları bakımından bu kapsamda yapacakları başvurularda, indeksten çıkarılma olasılığının daha yüksek olduğu belirtilmiştir. Kamusal yaşamda önemli rolü olan kişilere örnek olarak siyasetçiler, üst düzey kamu yöneticileri, iş adamları, dini liderler, ünlü sanatçılar ve sporcular sayılmıştır.
- Arama Sonuçları Öznesinin Çocuk Olması
Reşit olmayanlara ilişkin indeksten çıkarılma talebinin kabul görme olasılığı “çocuğun üstün yararı” ilkesi dolayısıyla daha yüksektir.
- Bilginin İçeriğinin Doğruluğu
Bilginin doğru, gerçek olmaması veya yanıltıcı olması başvurunun kabul görme olasılığını yükseltmektedir. Aksi takdirde, bu olasılık düşüktür. Ayrıca, bilginin doğruluğu konusunda bir ihtilaf varsa (örneğin ilgili kişi hakkında devam etmekte olan bir yargılama veya polis soruşturması olması); süreç tamamlanıncaya kadar bu hususta herhangi bir eylemde bulunulmaması yoluna da gidilebilir.
- Bilginin Kişinin Çalışma Hayatı ile İlgili Olması
Yukarıda da bahsedildiği gibi kamuya mal olmuş kişiler bakımından, indeksten çıkarılması talep edilen kişisel verinin profesyonel hayatlarına ilişkin veri olup olmaması durumu önem arz etmektedir. Bu hususta, ilgili kişinin halihazırda aynı işi yapıp yapmadığı ve indeksten çıkarılması talep edilen kişisel verinin işine ilişkin gerekenden fazla bilgi içerip içermediği durumları da incelenmelidir.
- Bilginin İlgili Kişi Hakkında Hakaret, Onur Kırıcı, İftira Niteliği Taşıması
Rehberde, özellikle veri sorumlusuna (arama motorlarına) bu sebeple başvurulduktan sonra, talebin reddedilmesi veya cevaplanmaması durumunda; Kurul’a şikâyet yerine mahkemelere başvurulmasının daha uygun olacağı belirtilmiştir.
- Bilginin Özel Nitelikli Kişisel Veri Niteliği Taşıması
Özel nitelikli kişisel veriler öğrenildiğinde ilgili kişinin mağduriyetine daha kolay sebep olabileceğinden, indeksten çıkarılması talep edilen verinin özel nitelikli kişisel veri olması; talebin kabul edilme olasılığını arttıracaktır. Aynı şekilde, özel nitelikli kişisel veri olmasa da kişiyi tanımlayıcı bilgileri içeren veriler (adres, telefon numarası, parola vb.) için de aynı durum geçerli olmalıdır.
- Bilginin Güncelliği
Bilginin güncel olmaması kişisel verinin işlenme amacı ile olan bağını azaltacağından, aradan geçen zaman indeksten çıkarma taleplerinin kabul edilme ihtimalini artıran bir unsurdur. Ancak, bu husus da mutlak değildir. Örneğin, politikacılara ilişkin veriler ya da tarihsel ve bilimsel veriler üzerinde aradan geçen zamanın etkisi sınırlıdır.
- Bilginin Kişi Hakkında Önyargıya Sebep Olması
Bu hususu ispat yükü indeksten çıkarma talep eden ilgili kişidedir.
- Bilginin Kişi Açısından Bir Risk Doğurması
Risklere örnek olarak, indeksten çıkarılması talep edilen kişisel verinin, ilgili kişiyi kimlik hırsızlığı veya takip edilme gibi risklere açık hale getirmesi durumu verilmiştir.
- Bilginin Kişinin Kendisi Tarafından Yayınlanması
İlgili kişi tarafından yayımlanan verilerin kendisi tarafından kaldırılması imkânı olması, indeksten çıkarma talebinin kabulü ihtimalini düşürmektedir. Aksi durumda ise; örneğin ilgili kişi açık rızasını geri almış olması dolayısıyla bu talepte bulunmuşsa; bu husus göz önünde bulundurulmalıdır.
- Orijinal İçeriğin Gazetecilik Faaliyeti Kapsamında İşlenen Verileri Kapsaması
İlgili kişinin şeref ve itibarının korunmasını isteme hakkı ile basın ve ifade özgürlüğü arasında bir denge kurulması gerektiği vurgulanmıştır. Dolayısıyla, bu hususa ilişkin olarak indeksten çıkarılma talebi incelenecekse; her bir şikâyet özelinde kamunun arama sonuçlarına erişiminin sağlanması hususu göz önünde bulundurulmalıdır. Ancak, ilgili kişinin özel ve aile hayatının korunması için konulan sınırların da aşılmamış olması gerekmektedir.
- Bilgilerin Yayınlanmasında Yasal Bir Zorunluluk Olması
Bilgilerin yayınlanmasında yasal bir zorunluluk varsa ve bu zorunluluk geçerliliğini sürdürüyorsa indeksten çıkarılma talebi reddedilecektir. Ancak, unutulma hakkının mutlak bir hak değil, istisnai bir hak olduğu unutulmamalıdır. Dolayısıyla, bu husus incelenirken bile her somut olaya özgü olacak şekilde değerlendirme yapılmalıdır.
- Bilginin Ceza Gerektiren Bir Suçla İlgili Olması
Uzun zaman önce işlenen suça ilişkin bilginin kısa zaman öncesinde işlenen suça ilişkin bilgiye karşın kaldırılması olasılığı daha yüksektir. Ek olarak, göreceli olarak hafif nitelikteki suça ilişkin bilginin ağır nitelikteki suça ilişkin bilgiye nazaran kaldırılması daha olasıdır. Ancak, her somut olaya özgü olacak şekilde değerlendirme yapılmalıdır.
C. Rehber’de ayrıca ilgili kişinin hak arama yöntemi de açıklanmıştır.
İlgili kişilerin kişisel verilerine ilişkin gerçekleştirdikleri indeksten çıkarılma taleplerinde takip edilecek yöntem Kanun’da belirtilen yöntem olmalıdır. Özet olarak, ilgili kişinin öncelikle veri sorumlusu arama motorlarına başvurması zorunludur.
İlgili kişi, bu başvurunun reddi veya verilen cevabın yetersiz olması halinde, cevabı öğrendiği tarihten itibaren 30 gün içinde Kurul’a şikâyette bulunabilir.
Ayrıca, veri sorumlusunca (arama motorları) 30 gün içinde hiç cevap verilmediyse; ilgili kişi her halde başvuru tarihinden itibaren 60 gün içinde Kurul’a şikâyette bulunabilir.
Son olarak, bu yöntem izlenirken kişilik hakları ihlal edilenlerin doğrudan yargı yoluna başvurabileceği unutulmamalıdır. Ayrıca, ilgili kişinin tazminat hakları da saklıdır.
Yazar: Hakan Zeren
YARARLANILAN KAYNAKLAR
6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (Çevrimiçi)
Kişisel Verileri Koruma Kurulu 23/06/2020 tarihli ve 2020/481 sayılı Kararı (Çevrimiçi)